Ин матлабе, ки мутолиа мефармоед хело ҷолиб аст. Муаллифи он, ки ному насаб, ҷойи зиндагиву кораш пеши мо маълум ва маҳфуз аст, қиссаҳои воқеиро навиштааст. Худи ӯ хоҳиш кардааст, ки метавонем онро дар «Номаҳо аз ноҳияҳо» мунташир кунем, аммо тавсия додааст, ки беҳтар буд дар алоҳидагӣ чоп шавад. Барои ҳамин онро ба таври алоҳида нашр кардем. Воқиан ҳам «Номаҳо…» хелеҳоро ба таҳрик даровард ва инки ҳар нафар талош мекунад, чизеро барои мо бифристад, гувоҳи гуфтаи мост. Ба ҳар ҳолат ин нафар номаашро бо Бисмиллиҳир-раҳмонир-раҳим оғоз кардааст:
«Ассалому алайкум ва раҳматуллоҳи ва баракотуҳу бародари азиз Муҳаммадиқбол! Ман аз замони таҳсил дар мактаби миёна, яке аз ватандӯстони кишвар ва яке аз мухолифини сахти диктатор Раҳмонов будам.
Чаро президент нашудам?
Ҳоло барои шумо ҳикоятеро аз овони мактабам пешкаш менамоям.
Ин аввалин мулоқоти ман бо вазорати маорифи Тоҷикистон буд. Рахмонов Абдуҷаббори «кавлук» ва бульдог роҳбари ин вазорат буд. Як вақт дар раъси як ҳайати комиссия ба мактаби мо ба Хуҷанд омада, ба ҳар синф дохил шуда, ба хонандагон саволҳо медод.
Аблаҳӣ ва маълумоти пасти ӯ ошкоро буд. Ман яке аз шогирдони аълохони мактаб будам. Пурсид, ки пас аз калон шудан орзуи чи шуданро доред? Ман дар ҷавоб гуфтам, ки “мехоҳам президенти кишвар шавам”. Баъди ҷавоби ман директор, муаллимон, мудири шуъбаи маорифи шаҳри Хуҷанд Аҳмадзода ва дигар аъзои ин комиссия дар ҳайрат монданд. Хомушӣ ва шиддати тааҷҷубу таҳайюр дар синф хеле баланд буд. Ӯ пурсид: «Чаро мехоҳед президент шавед? Оё фикр намекунед, ки шахсияти маҳбуб, самимӣ ва ғамхори мо Ҷаноби Олӣ -Эмомалӣ Раҳмонов маҳорати кофӣ надоранд?» Ман ба ӯ гуфтам: «Тоҷикистон як кишвари демократист ва ман толиби дониш ҳастам. Гирифтани донишу малака ояндаи кишвар аст, чаро ман ҳаққи президенти оянда шудан надорам?» Сипас хашмгин шуд ва ба чизе посух надод ва роҳбари синфамон ба ман гуфт, ки «шинед» ва онҳо аз синф баромаданд. Пас аз он мушкилоти ман оғоз ёфт. Ман ҳамагӣ 12 сол доштам ва тамоми роҳбарияти мактаб, маъмурият, муаллимон ва ҳатто фаррошҳо як ба як фарёд зада, «чӣ хел ҷуръат мекунӣ?» мегуфтанд. Онҷо ҳама чиз ба охир нарасид. Ба падару модарам занг зада, барои падарам мушкил эҷод карданӣ шуданд ва ҳамин тавр падарам бо КГБ ва ВКД дар вилояти Суғд мушкил пайдо кард. Ниҳоят, онҳо аз падари ман тақрибан 4000 доллар гирифтанд ва ин масъала ба анҷом расид.
Мебахшед, ман ҳамаро дақиқ ва ошкоро гуфта наметавонам, зеро он нафарон ҳоло ҳам дар онҷо кор мекунанд ва онҳо дарҳол мефаҳманд ва боз бо волидонам шояд мушкилие пеш меояд. Онҳо гумони бад карданд, ки ин гапҳоро ман аз падару модарам шунида бошам. Аммо ин тавр набуд ва ман худам гуфтам, ки дар оянда мехоҳам президент шавам.
Тақрибан 20 сол пас аз ин вазъият ман канали шуморо дар YouTube танҳо бо як тасодуф пайдо кардам ва намедонистам, ки як гурӯҳи одамоне мисли шумо ҳастанд: «Ислох», «Гурӯҳи 24», «Паймони миллӣ» ва «Ватандор» фаъолона ҳақиқати Тоҷикистон ва оилаи « Раҳмонов»-ро ба ҳама пешкаш мекунанд. Ман аз 17-солагиам дар донишгоҳҳои Амрико, Канада, Бритониё ва Сингапур таҳсил кардам. Ман аз он кишвар гурехтам, зеро падарам ба ман гуфта буд: «Ту ақл, дониш, маҳорат ва қобилиятҳои олӣ дорӣ ва дар ин режим шумо ҳеҷ гоҳ оянда нахоҳед дошт. Бинобар ин кӯшиш кунед, ки зиндагӣ ва обрӯи худро дар он кишварҳо пайдо кунед ва ҳаёти худро барои худ ва оилаи мо дар сатҳи комил гардонед. Дар хотир дошта бошед, то замоне, ки ин режим ва хонаводаи Раҳмонов дар ин кишвар ҳукмронӣ мекунанд, шумо барин афроди бомағзу бодониш дар ин кишвар ҳеҷ гоҳ ояндаи пурсамар дошта наметавонед».
Аз ин рӯ, ман кӯшиш кардам, ки дар он кишварҳо таҳсил ва кор кунам, ки ҳоло ҳам бо он машғулам.
Дар Варзоб шоҳиди чи ҳодиса шудам?
Солҳои 2011-2012 маро ба ҳайси коршиноси сиёсати маориф ба Чин даъват карданд ва дар он ҷо бо нафаре бо насаби Гулов шинос шудам. (Номи ӯро намегӯям, зеро мефаҳмад, ки ман кистам) Ман намедонистам, ки падараш он вақт вазир ва бародараш домоди Раҳмонов аст. Мо дар яке аз тарабхонаҳои шаҳри Сиан вохӯрдем. Маро чанде аз донишҷӯёни тоҷик даъват карданд. Ӯ бо дӯстонаш ба он ҷо омад ва мо каме сӯҳбат кардем. Аксари донишҷӯёни тоҷик маро мешинохтанд ва баъзе аз онҳо маро бо ӯ шинос карданд. Мо то ҳол баъзан тавассути шабакаҳои иҷтимоӣ сӯҳбат мекунем. Вале ҳоло хеле кам шудааст. Аммо ҳар боре, ки ба Тоҷикистон меравам ва аз Душанбе дидан мекунам, ӯ аз ҷумлаи афродест, ки бо ман вохӯрда, маро ба ҷойҳои мухталифе меорад, ки “насли тиллоии Тоҷикистон” аз онҳо баҳра мебаранд.
Тобистони соли 2018 маро ба Варзоб ба яке аз виллаҳои калоне, ки ману ӯ ҳамроҳ рафта будем, даъват карданд. Пеш аз он ки мо аз манзиле, ки ман будам, берун шавем, аз ман хоҳиш кард, ки телефонамро дар он ҷо гузорам ва бо худ ягон васоили техникӣ нагирам. Ин барои ман аҷиб буд ва ман аз ӯ пурсидам «чаро» ва ӯ танҳо ҷавоб дод, ки дар он ҷо як шахси хеле баланд хоҳад буд ва шояд барои шумо мушкилот пеш ояд, агар муҳофизон аз шумо телефон ё iPad пайдо кунанд. Хулоса, мо ба он ҷо рафтем. Тафтишу кофтукоб ва муоинаи сарулибосу бадани мо хеле сахт буд. Бисёре аз кормандони КГБ дар гирду атроф буданд, ному насаби мо, робитаҳои оилавӣ ва ҷойҳои кори моро навиштанд. Ниҳоят, дар назди ҳавз будем, ки дар он саҳнаи хурди ташкилшуда ва баъзе ҷойҳои атрофи он мизҳои пур аз хӯроки гуногун ва нӯшокиҳои спиртӣ омода карда шудаву нафароне дар онҷо нишастаанд. Барои ман тааҷҷубовартаринаш ин буд, ки «табҳои экстазӣ, ҳашиши афғонӣ, алафи бунафш (ки дар Аврупои Шимолӣ ё Амрикои Шимолӣ мавҷуд аст) ва дигар навъҳои маводи мухаддир ҳам дар рӯи мизҳо ошкоро намоён буданд». Ман хеле асабонӣ шудам ва аз ӯ пурсидам: «Ин чист? Шумо медонед, ки ман ин гуна чизро дӯст намедорам ва истифода намебарам.» Ӯ ба ман такя карда гуфт: «Хавотир нашав, одамон меоянд. Шумо метавонед ҳар чизе, ки мехоҳед, дошта бошед ва бовар ҳосил кунед, ки касе бар шумо инҷо эроде намегирад, аммо илтимос, то он даме, ки пурсиш нашавед, гап назанед ».
Бачаҳои ҷавони сарватманд меомаданд ва ҳар кадоме бачаи вазире буданд, ки ба хонаводаи Раҳмонов ё оилаҳои сарватмандони дигари Тоҷикистон тааллуқ доштанд. Тарзи суханронӣ ва ҳаракаташон мисли он аст ки гуё онҳо аз осмон афтодаанд, зеро тарзи «дастфишурии» онҳо бо ман тамоман дигар буд. Ман дар назди онҳо як нафар бегона ва аз кастаи пастҳо будам ва умуман эҳтиром надоштам. Бори аввал дар умрам худро паст ҳис мекардам ва мехостам рафта пурсам, аммо тавсия доданд, ки таваҷҷуҳ накунам ва дар ҳамроҳи ин издиҳом вале сокит бошам. Пас аз тақрибан як соат Сомон, писари Раҳмонов ҳамроҳи афсари амнияташ омад ва ин як ҳолати хандаовар буд, зеро ногаҳон тамоми мизҳои ғизо ва чизҳои дигар таровати дигар ёфт. Бархе аз ситораҳои эстрадаи Тоҷикистон ба сурудхонӣ сар карданд ва раққосаҳо ба рақс шурӯъ карданд. Ба ман гуфтанд, ки ин зодрӯзи касе аст ва дар он ҷо беш аз сад писарбачаҳои ҷавон буданд, аммо раққосон, серверҳо ва ҳатто овозхонҳо танҳо бонувон буданд. Вазъияти фавқулода барои ман замоне пеш омада буд, ки Шабнами Сурайё сурудхонӣ мекард ва ӯ як гурӯҳи раққосоне дошт, ки дар байни онҳо як раққосаи мард низ ҳаст, ки дар аксари клипҳои тоҷикӣ мебинед. Пас аз анҷоми суруд Сомон аз яке аз муҳофизонаш хоҳиш кард, ки рафта бо он раққосаи мард сӯҳбат кунад ва аз ӯ хоҳиш кунад, ки ба утоқи алоҳида биравад. Сипас Сомон ба он ҳуҷра рафт ва то аз он ҷо берун нарафтем, дигар берун набаромад. Он базми зодрӯз ба ман нишон дод, ки инҳо фарзандони афроди бонуфузи ҳукумати мо чи инсонҳоеанд.
Дар онҷо дидам,ки раққосаҳоро ба ҳуҷраҳо медароварданд, ва чанд нафар бо навбат ба он хона медаромаду мебаромад. Як вақт садои ҷеғу фарёд шуд. Гутфанд, ки бачаи фалонӣ бо сигор пусти пушти як раққосаро сухтааст. Аз ҳама ҷолибаш он буд, ки муҳофизон ин ҳамаро ташкил мекарданд ва бо хости писари меҳмон раққосаҳоро пешашон мебурданд ва ин бойбачаҳо ҳам шедро аз ҷайбашон доллар бароварда ба он муҳофиз медоданд. Ман наменушидам ва ин ҳама саҳнаҳои нафратоварро медидам. Чанд вақт пас буд, ки дидам як духтари офитсиантро сархуш кардаву чанд муҳофиз даруни як хона дароварданд. Ин саҳанаҳо барои ман мисли дӯзах дар рӯи замин буд, зеро ман дар бисёре аз кишварҳои ғайриисломии ҷаҳон будам, аммо ҳеҷ гоҳ ин ҳолатҳоро надидаам.
Савганд ба Худо, худро дар ҷои даҳшатнок ҳис кардам ва сахт тарсидам, ки бачаи одам ба чи корҳое даст мезадааст. Онҷо бо як раққоса чи коре карданд, чи чизе истеъмолашон кунониданд, ки тамоми хурдаашро берун кард ва аз ҳуш рафт. Ёрии таъҷилӣ, ки онҷо буд даруни мошинаш даровард.
Ниҳоят, вақте ки мо рафтем, ба он дӯстам гуфтам, ки ин ҷойро ба ман нишон надиҳанд ва наоранд. Вай маст шуда буд. Ба ӯ чанд савол додам. Махсусан дар бораи Сомон Раҳмонов ба ман гуфт: «Сомон як навъ маъюби равонӣ дорад, илова бар ин, ӯ писаронро дӯст медорад ва бо писарон будан ва дар ҷамъияти онҳо қарор доштанро дӯст медорад. Падараш кӯшиш кард, ки ӯро ба дармонгоҳҳои мухталифи Маскав, Олмон ва Женева биёрад, то мушкили равонии ӯро ҳал кунад, аммо ҳеҷ кас ба ӯ кӯмак карда натавонист». Рости гап, аз рӯи мушоҳидаҳои касбии ман ҳамчун мутахассиси соҳаи «Илмҳои маърифатӣ», ман боварӣ дорам, ки ӯ инчунин «аутизм» низ дорад. Намуди маводи мухаддир, ки ӯ дӯст медорад, ин “экстазӣ ва алафҳои арғувонӣ” мебошанд. Он гоҳ ӯ омода мешавад, ки бо писарон хоб равад ва шумо медонед, ки онҳо дар он ҷо боз чӣ кор мекунанд. Ин танҳо яке аз ҳолатҳое буд, ки ман худам аз сар гузаронидаам ва нафратам нисбат ба режими Раҳмонов зиёдтар шуд. Дӯстонам ба ман дар вазоратхонаҳои мухталифи Тоҷикистон пешниҳоди кор кардаанд, аммо савганд ба Худо, ман ҳеҷ гоҳ онҳоро ба назар нагирифтаму қабул накардам ва ҳамеша бо баҳонаҳое, ки таҳсил дорам ё шартнома дорам, рад мекардам. Ман шок шуда будам ва бовар намекардам, ки ин гуна ҳаминҳо ва падарони онҳо масъули идораи Тоҷикистон ҳастанд.
Чаро мутахассис Тоҷикистон намеравад?
Ман дар ИМА ва Британияи Кабир бо чанд нафар донишҷӯёни ҷавони Тоҷикистон вохӯрдам ва аксарияташон маълумоти олӣ доранд ва боақл ҳастанд, вале ҳеҷ кадоме аз онҳо хоҳиши баргаштан ба Тоҷикистонро надоранд. Масалан, ман бо як бача аз Ҳисор шинос шудам, ки ҳоло ба ҳайси мутахассиси нанотехнологияҳои инноватсионӣ дар ИМА кор мекунад. Вай ба ман гуфт, ки пас аз хатми Донишгоҳ дар Душанбе мехост ба ҳайси мутахассиси IT кор кунад ва барои мусоҳиба ба якчанд ширкатҳо, бонкҳо ё ҳукуматҳо рафт. Ӯ ба ман гуфт, ки дар Вазорати корҳои хориҷӣ пас аз санҷиш ва мусоҳиба шахсе бо номи Бобур (насабашро намедонам, вале падараш сарватманд ва наздики хонаводаи Раҳмонов, сокини шаҳри Чкаловск (Бӯстон) аст), ки кор мекунад ва ҳоло ҳам кор мекунад. Аз ӯ талаб кардааст, ки ба ӯ 3000 доллар диҳад ва ӯ рӯзи дигар ба кор меояд. Он писарбачаи ҷавон аз ман пурсид, ки ман чӣ гуна метавонам хоҳиш ё майли ба Тоҷикистон баргаштан дошта бошам, ки дар ҳама ҷо танҳо чизе мепурсанд, ки “Ту аз куҷои Тоҷикистон ҳастӣ?” ё “Падар ё амакат кист?” Ин маълумоти хеле кам аст, ки ман дар 15 соли охир бо шиносоӣ бо тоҷикон дар кишварҳои хориҷӣ ва ё сафарҳоям дар Тоҷикистон медонам ва омӯхтаам.
Навруз Валиевичи «пистолет» бо Раҳмонов чи муносибат дорад?
Ҳодисаи дигаре, ки маро ба ғазаб овард ва боис шуд, ки тарки кишвар карда ёди онҷо накунам, дар Бонки «Агроинвестбонк»-и шаҳри Хуҷанд бо худам рӯй дод. Ману падарам мехостем пасандозҳои падарамро гирем, вале вақте ба бонк рафтем, гуфтанд, ки барои баргардонидани пасандозҳои шумо маблағ надорем. Баъд ба мулқоти раиси Бонк рафтем. Он замон раиси бонк Аъзам Вализода буд, ки ҳоло шунидам, раиси Мастчоҳ аст. Ӯ танҳо ба мо нигоҳ кард ва гуфт, ки шумо чӣ мехоҳед? Ҳар вақте ки мо мехоҳем, пулатро бармегардонем, шумо ҳеҷ кор карда наметавонед! Баъдан бо маслиҳат ба Бонки миллӣ рафтам ва фаҳмидам, ки падараш Наврӯз Валиевич аст. Хулоса, пасандозамон барнагаштааст ва касе парвое надошт. Ҳатто мо ба ҷойҳои гуногун рафта кумак хостем. Билохира бо чанде аз дӯстони тоҷики дар хориҷа будаам дар бораи Наврӯз Валиевич ҳамсӯҳбат шудам ва фаҳмидам, ки ӯ аз наздиктарин ғуломони Раҳмонов аст. Ба қавли дӯстонам аз Бӯстон (Мастчоҳ), Наврӯз Валиевич солҳои 90-ум ба ҳайси «менеҷери молия»-и пинҳонӣ ва махсуси Раҳмонов кор кардааст.
Боре ӯро баъди марги Сангак ва Файзалӣ дар соли 1995 чанд узви собиқи гурӯҳи Файзалӣ медузданд ва гаравгон мегиранд. Нақшаи онҳо ин буд, ки ӯро тарсонанд ва пасандозҳои пинҳонӣ ё пулҳои дуздидаи Раҳмоновро, ки аз созмонҳои хориҷӣ ба Тоҷикистон омадаанд, бигиранд. Ҳар гуна зӯроварӣ карданд ва ҳатто ангуштони ӯро буриданд, аммо ӯ чизе нагуфт, то он даме, ки дивизияи 201-уми артиши Русия омада, ӯро наҷот дод. Аз ин рӯ, тахаллуси Наврӯз Валиевич “Пистолет” кличка бар худ гирифта аст ва агар ба ҳар вохӯрӣ ё ҷамъоварӣ таваҷҷӯҳ кунед, як дасташ ҳамеша пинҳон мемонад. Баъд аз ин Раҳмонов ӯро ба яке аз ғуломони наздиктарини худ табдил дод ва ҳамин аст, ки Раҳмонов ҳар дафъа ба Хуҷанд меояд, танҳо дар “Осоишгоҳи Бонки Миллӣ дар Қайроққум” мемонад.
Наврӯз Валиевич ба ҷуз аз наздик будан бо Раҳмонов ва «муомилоти молӣ» бо ӯ, дар тӯли 20 соли охир аз ҳукумат, бонкҳо ва дигар муассисаҳои молиявии вилояти Суғд дастикам 120 миллион доллар дуздидааст. Дар наворҳои худ ман ҳеҷ гоҳ надидаам, ки шумо аз ин “рыцари тира” ёд карда бошед. Писари ӯ ҳоло майори масчоҳӣ Аъзам яке аз дӯстони наздики Рустами Эмомалӣ аст. Аз ин рӯ, дар Хуҷанд мисли як бандит рафтор мекунад. Ҳоло ӯ ҳар ҷои дилхоҳашро барои худ интихоб мекунад ва мегирад. Дар Чумчуқарал дар қисми калони боғи ботаникӣ тарабхонаи шахсии худро дорад ва дар онҷо шароитеро фароҳам кардааст, ки тамоми кайфи дунёро: “аз арус сар карда то бангу нашаву героину дигару дигараш пайдо мекунед”.
Бародари азиз, лутфан номаи мазкурро чоп кунед. Дар ин моҳҳои наздик чанд видео ва аксҳои нодиру муҳиммеро аз ин кругҳо ва маълумоти бештар мефиристам, то бо шумо мубодила кунам. Ростӣ, бори аввал буд, ки ман ба шумо менависам. Аз ин рӯ он чизе, ки ба ёд овардам, бо шумо нақл кардам. Бо хости Худо ҳамеша бо шумо дар тамос хоҳем буд. Паноҳатон ба Худо ва ба умеди ғалаба!